اندازه گیری نابرابری در دسترسی مالی به خدمات سلامت در ایران در سال های منتخب

سلامت آحاد هر جامعه از اصلی ترین مولفه رفاه فردی و اجتماعی محسوب می شود. رابطه مستقیم بین سلامت و توسعه اقتصادی اجتماعی پدیده ای پذیرفته شده است. به شکل همزمان ضعف کیفیت سلامت آحاد جامعه از جمله عوامل اصلی عقب ماندگی اقتصادی و کیفیت نازل زندگی است. هدف این پژوهش اندازه گیری نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت در میان آحاد مردم ایران در مناطق شهری و روستایی طی سال 1363 و سال های نخست برنامه های توسعه اقتصادی اجتماعی و نیز سال 1388 می باشد. در این مطالعه با استفاده از شاخص های کاکوانی، تمرکز و ضریب جینی نابرابری در دسترسی به سلامت در مناطق شهری و روستایی طی سال های منتخب اندازه گیری شده است. سپس با استفاده از شاخص آتکینسون نابرابری به مولفه های درون منطقه ای و بین منطقه ای تفکیک شده و سهم هر یک، از نابرابری کل محاسبه شده است. داده های مورد استفاده در این مطالعه از ریزداده های پیمایش هزینه- درآمد خانوارهای شهری و روستایی مرکز آمار ایران برای سال های منتخب استخراج شده است. از آنجائیکه یکی از ویژگی های کشورهای در حال توسعه وجود پدیده دوگانگی در توسعه یافتگی- تفاوت های فاحش در سطوح توسعه مناطق شهری و روستایی و یا محروم و برخوردار- است. استان های مجاور کشور با ویژگی های اقتصادی و اجتماعی مشابه، در 9 منطقه تلفیق شدند و شاخص های یادشده فوق برای مناطق 9 گانه محاسبه و مقایسه شدند. محاسبات انجام شده نشان می دهد شاخص تمرکز هزینه های سلامت برای خانوار های شهری، روستایی و کل کشور طی دوره مورد مطالعه همراه با نوسانات اندکی بوده است و تغییر چندانی نشان نمی دهد که می تواند، بیانگر ناکافی بودن اثربخشی سیاست های بخش عمومی (در سال های منتخب) باشد. نتایج مربوط به محاسبه شاخص کاکوانی هزینه های سلامت کل کشور طی دوره مورد مطالعه مثبت بوده است. این شاخص برای خانوار های شهری در دو سال 1384 و 1388نسبت به سایر سال های مورد مطالعه اندکی بیشتر است. این شاخص برای خانوار های روستایی در سال های 1379، 1384 و 1388 کاهش یافته و در سایر سال ها روند نوسانی می تواند حاکی از اثربخشی نازل سیاست ها در نظام سلامت (در سال های منتخب) باشد. با توجه به محاسبات انجام شده بر اساس شاخص آتکینسون نابرابری در هزینه های سلامت در دوره مورد مطالعه بهبود چندانی نداشته و صرف نظر از نوسانات جزئی تقریباً ثابت بوده است.